BOŞANMA
Her mutlu aile (evlilik) birbirine benzer, ancak her mutsuz aile (evlilik) farklı sebeplerden dolayı mutsuzdur.
– Lev Tolstoy (Anna Karenina)
Türk Medeni Kanunumuz içinde ikinci Kitap olan Aile Hukuku, Evlenme Bölümü’nün hemen devamında, Boşanma Bölümü’nü (Bölüm 2) düzenlemiştir.
Aşağıdaki makalemizde şu sorulara cevap bulabileceksiniz:
Anlaşmalı boşanma nedir, hangi şartlarda yapılabilir?
Ben boşanmak istiyorum, ama eşim istemiyor. Eşimden boşanabilir miyim?
Zina fiili neye göre belirlenir? Sosyal medya (Whatsapp, Instagram, Facebook vb.) yazışmalar zina sayılır mı? Cinsel birleşme gerçekleşmiş olmalı mıdır?
Evi terk eden eşe karşı boşanma davası açılabilir mi? Şartları nelerdir?
Boşanma sebebiyle tazminat istenebilir mi? Hangi şartlarda istenebilir?
Çocukların velayeti kimde kalacaktır? Mahkeme velayete neye göre karar verir?
Hayatta bazen zor kararlar veririz. Zor olmalarının sebebi, hayatımızın geri kalan kısmı üzerinde belirleyici öneme sahip olmalarıdır. Evlenmek bunlardan belki de en önemlisidir. Çünkü hayatımızın geri kalanı üzerinde -geri dönülmez- etkilere sahiptir. Gelecekteki karakterimizi, malvarlığımızı, aile ilişkilerimizi ve altsoyumuzu (çocuklarımızı) değiştirir, doğurur ve şekillendirir. Bazen de maalesef eksiltir.
Bu yanıyla evlilik bir anlamda ortaklık (şirket) gibidir. Belli bir sermaye ile işe başlar (çeyiz, altınlar, para, taşınmazlar gibi), tüzel bir kişiliği vardır (Soyadı), bir ürün meydana getirir (Çocuklar), ve nihayetinde sona erer (Ölüm, Boşanma). Bazı evlilikler sermayesini artırır, bazısı erken tüketir ve iflas eder (Boşanma). Sermayesini artırsa da, bazı evliliklerde ortaklardan biri veya her ikisi yine de belli sebeplerle ayrılmak isteyebilir. (Boşanma)
Zor olan evlilik kararı verildikten sonra, işler iyi gitmiyorsa, bu aşamada verilmesi -ilkinden belki daha da zor olan- ikinci zor bir karar daha vardır. Boşanma kararı. Burada boşanma kararının eşlerden bir tanesi tarafından mı, yoksa iki tarafça birden mi verilmiş olması, önem arz etmektedir:
Boşanma’nın Hukuk Uygulamasındaki Üç Hali:
DURUM 1:Eğer eşlerden ikisi de boşanma konusunda karar vermiş VE ANLAŞMIŞ (mutabık) iseler, biz hukukçuların “Anlaşmalı Boşanma” diye tabir ettiği sonuç ortaya çıkar. Ancak buradaki anlaşma yalnızca boşanma konusunda değil, boşanmanın tüm sonuçlarını da kapsar şekilde, (varsa) çocukların velayeti, (nafaka), (varsa) malvarlığının paylaşımını da içermelidir.
DURUM 2:Eşlerden bir tanesi, boşanmaya karar vermiş, ancak diğer eş bunu istemiyor/yanaşmıyor ise, bu durumda Türk Hukuku, boşanmak isteyen eşin dayandığı gerekçenin haklılığına bakar. Eğer boşanmaya karar veren eş haklı ise, Aile Mahkemesi boşanmaya karar verecektir. Yok boşanmak isteyen eşin dayandığı gerekçe haksız ise (yani ortada diğer eş tarafından evliliğin ruhuna aykırı herhangi bir kusur yoksa), mahkeme bu isteği (Boşanma Davası/Talebini) reddedecektir.
DURUM 3:Yukarıdaki birinci ve ikinci maddelerin bir karışımı diyebileceğimiz, iki eşin de aslında boşanmak istediği, ancak hem birbirinin kusurları hakkında, hem boşanmanın sonuçları hakkında (velayet, mal paylaşımı, nafaka vs.) anlaş(a)mamış olduğu, çekişmeli oldukları üçüncü bir durum da vardır.
Makalemizde, öncelikle DURUM 1 de bahsettiğimiz “Anlaşmalı Boşanma” konusunu inceleyecek, sonrasında da DURUM 2 ve DURUM 3’deki daha karmaşık hallere değineceğiz.
Anlaşmalı Boşanma: (DURUM 1 - Medeni Kanun Md. 166/3. Fıkra – Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması)
Eşlerin verdikleri evlilik kararının -belki en başından beri, belki sonradan gelişen/değişen şartlar sebebiyle- artık yanlış bir karar haline gelmiş olduğu, ve evliliği tüm sonuçları ile birlikte ortadan kaldırarak yeni düzende bir hayat kurma gerektiği konusunda hemfikir olup anlaşan eşlerin birlikte boşanmaya karar vermesi ile meydana gelen durumdur. Aşağıdaki 2 şartın sağlanması gerekmektedir:
Evlilik 1 yıldan daha uzun sürmüş olmalı,
Eşler birlikte mahkemeye başvurmalı, veya bir eşin açtığı davayı diğer eş kabul etmelidir.
Yukarıda bahsettiğimiz gibi, buradaki anlaşma (mahkemeye birlikte başvurma), veya davayı kabul, yalnızca boşanma konusunda değil, boşanmanın doğal sonuçları olacak olan, çocukların velayeti, çocuklarla geçirilecek zamanlar, malvarlığının paylaşımı, nafaka (hem eşler hem de çocuklar için) konuların tümünde olmalıdır. Bu konuların tümünde bir anlaşmaya varmış veya bir şekilde varmak konusunda istekli olan eşlerin, yapılacak tek celselik yargılama sonucunda mahkeme tarafından boşanmasına karar verilir.
Çekişmeli Boşanma -1 (DURUM 2 ’de Bahsedilen) (Medeni Kanun Madde 161-165)
Makalemizde, Haklı Gerekçe olarak belirttiğimiz, kanunda “Boşanma Sebepleri” olarak sayılan nelerdir, ana başlıklarla belirtmek gerekirse:
Zina
Hayata Kast, Pek Kötü Muamele veya Onur Kırıcı Davranış
Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme
Terk
Akıl Hastalığı
Eğer boşanmaya tek başına karar vermiş olan eş, yukarıdaki boşanma sebeplerinden bir tanesine dayanıyor ise, ve bu dayanağında haklıysa, mahkeme boşanmaya karar verecektir. Karşı tarafın boşanmayı isteyip istememesinin bu durumda bir önemi yoktur.
1. ZİNA: (Medeni Kanun Md. 161)
Eski Ceza Kanunumuzda bir suç olan Zina (evlilik dışı cinsel ilişkide bulunma) fiili, yeni Türk Ceza Kanunumuz’da suç olmaktan çıkarılmıştır. Fakat Aile Hukukumuzda bir boşanma sebebi olarak varlığını devam ettirmektedir.
Zina yapan eş, evlilik akdindeki sadakat yükümlülüğüne ters davrandığı için, Medeni Kanunumuzca haksız görülmüş, ve diğer eş için boşanma hakkı doğuracak bir sebep meydana getirmiştir.
Burada tabi ki hangi fiillerin zina sayılacağı, hangilerinin sayılmayacağı ayrımı önem kazanmaktadır. Cinslerin ilişkileri, sözle, teknoloji vasıtasıyla (örneğin Whatsapp, Facebook, Instagram yazışması vasıtasıyla), duyguyla, temasla, cinsel ilişkiyle farklı derinlik ve çeşitlerde yaşanabilmektedir. Mahkeme bunları hangi aşamaya kadar arkadaşlık, hangi aşamadan sonra Zina olarak değerlendirecektir? Bir başka deyişe flört etmek zina fiilini oluşturur mu?
Belirtmeliyiz ki, flört etmek (cilveleşmek) zina sayılmaz. Bilfiil iki cinsin birlikte olması (cinsel ilişkide bulunmak) zinanın varlığı için şarttır. Ancak, bir eşin diğerini aldattığını ispat etmek işin doğası gereği çok zor olduğundan, yazışmalar, buluşmalar, arkadaşlıktan farklı çağrışım yapacak her türlü ilişki, ZİNA YAPILDIĞININ BİR GÖSTERGESİ (hukuken karinesi) olarak mahkemece değerlendirilebilir.
Zinayı Affetme ve Hak Düşürücü Süre:
Zina yapan tarafı affettiğini bildiren eşin dava hakkı yoktur. Yani eş, zina yaptığını anladığı eşini affettikten sonra, fikrini değiştirse dahi dava açarsa, davası reddolunur.
Bunun yanında, eş Zina Fiilini öğrendikten sonra altı ay (6 ay) içinde dava açmalıdır. Eğer eş bu süre içinde davayı açmazsa, dava hakkı düşer.
Eş zina olduğunu öğrenmese dahi, fiilin üstünden beş yıl (5 yıl) geçmesi halinde, artık bu fiile dayanarak boşanma davası açılamayacaktır.
2. HAYATA KAST, PEK KÖTÜ MUAMELE YA DA ONUR KIRICI DAVRANIŞ (Medeni Kanun Md. 162)
Bu madde altında incelemek istediğimiz en yaygın durumlar, DAYAK, ŞİDDET, CİNSEL SAPIKLIK, AĞIR VE HERKESİN İÇİNDE HAKARET halleridir.
Eşin bir kez bile dayak yemesi, boşanmak için yeterli sebeptir. Ters ilişkiye (Anal Seks) zorlama, hakaret, küçük düşürme gibi haller de boşanma sebepleri arasında sayılacaktır.
Burada da, yukarıda saydığımız gibi 6 aylık ve 5 yıllık hak düşürücü süreler geçerlidir. Kötü muameleye veya onur kırıcı davranışa maruz kalan eş, fiil vuku bulduktan 6 ay içinde, veya her halde 5 yıl içinde devayı açmaz ise, dava hakkı düşer.
3. KÜÇÜK DÜŞÜRÜCÜ SUÇ İŞLEME VE HAYSİYETSİZ HAYAT SÜRME. (Medeni Kanun Md. 163)
Eşlerden bir tanesi, toplumun değer yargılarına göre küçük düşürücü sayılabilecek bir suç işler ise, diğer eş bu sebebe dayanarak boşanma davası açabilir. Bu suçların bir listesi olmamakla birlikte, genellikle hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, fuhuş yaptırma, cinsel suçlar gibi suçlar sayılabilecektir.
Yine, eşlerden bir tanesi haysiyetsiz bir hayat sürüyor ise, yani fuhuş yapmak, kumar oynamak gibi, bu da Madde 163 kapsamında boşanmak için haklı bir sebeptir.
Bu yukarıdaki iki halde de, oluşan durumun diğer eş için birlikte yaşamayı beklenemez hale getirmiş olması şartı da kanun tarafından aranmaktadır. Yani yukarıdaki iki fiilin işlenmesi, mahkemenin boşanma kararı vermesi için yeterli değildir. Aynı zamanda, mahkeme, diğer eş için evlilik müessesinin ciddi şekilde bozulmuş ve yaralanmış olması şartını da arayacaktır.
4. TERK: (Medeni Kanun Md. 164)
Eşlerden bir tanesi, haklı bir sebebi olmadan (evlilikten doğan görevlerini yerine getirmemek için) evi terk ederse, terk durumumun 6 ayı geçmesi halinde terk edilen eş, boşanma davası açabilecektir.
5. AKIL HASTALIĞI (Medeni Kanun Md. 165)
Evlendiği sırada akli dengesi yerinde olan bir eş, evlilik sırasında akli sağlığını yitirirse, ve bu akılsızlık durumu, diğer eş için çekilmez bir durum yaratıyor ise, resmi sağlık kurulu raporu almak kaydıyla bu evliliğe son vermek için, akli sağlığı yerinde olan eş boşanma davası açabilecektir.
Çekişmeli Boşanma -2 (DURUM 3 ’de Bahsedilen) (Medeni Kanun Madde 166/1,2 ve 4üncü fıkraları)
Kanunumuz yukarıda bahsi geçen beş boşanma sebebi (gerekçesini), hayatta standart şekilde karşılaşılan örnekler olduğu için özellikle tanımlamış, ve bu haksız durumlar olduğu zaman boşanmanın, haksızlığa uğrayan eş tarafından istenebileceğini belirtmiştir.
Ancak evlilik hayatında ortaya çıkabilecek olumsuzluklar, beş madde ile kısıtlanamayacak kadar, karmaşık, öngörülemez ve çeşitli şekillerde ortaya çıkabilmektedir. Bazen olaylar öyle garip bir hal alır ki, kimin haklı kimin haksız olduğu, olumsuz gidişi ilk kimin başlattığını kestirmek bile olanaksız hale gelebilir. Durum bulanıklaşır.
Eşlerin ailelerinin çatışması,
Sürekli Maddi sıkıntılar,
Sürekli Kıskançlıklar,
Çocukların büyütülmesi ile ilgili sürekli çatışmalar,
Madde kullanımı,
İlgisizlik,
Psikolojik baskılar
Yukarıdakilerin çeşitli birleşimleri, ve burada sayamadığımız diğer çeşitli haller, belli bir dozu aştıktan sonra bir evliliği tabi ki çekilmez kılabilecektir.