SOSYAL MEDYA VEYA İNTERNET YOLUYLA HAKARET SUÇU
İnternete erişimin dünya çapında hızlı bir şekilde yayılması, insanların birbirleriyle zaman ve yer sınırı olmaksızın iletişimde bulunmasını sağlamıştır. Birçok insan karşısında bir kişi değil de ekranın olması, sadece bir tuşa basarak söylemek istediklerini iletebilmesi ve geri dönüşünü gerçek hayattan değil de yine internet üzerinden alması, kendisini fiziki olarak güvende hissetmesi nedeniyle, günlük hayatta gerçekleştirmeye cesaret edemeyecekleri birçok suç fiilini internet ortamında kolaylıkla gerçekleştirebilmektedir. Bu anlamda sosyal medya üzerinden gerçekleştiren en yoğun suç tipi hakaret olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu yazımızda aşağıdaki sorulara cevap bulabileceksiniz:
Hakaret suçu nedir?
Sosyal medya veya internet yoluyla hakaret suçu nasıl işlenir?
Hangi sözler hakaret sayılır?
Sosyal medya veya internet yoluyla hakaret suçu şikayet ve zamanaşımı süresi nedir?
Sosyal medya veya internet yoluyla hakaret suçunun ispatı
Sosyal medya veya internet yoluyla hakaret suçunun cezası nedir?
Tazminat davası açabilir miyim?
HAKARET SUÇU NEDİR?
Hakaret suçu, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu Sekizinci Bölüm Şerefe Karşı Suçlar 125. maddede düzenlenmiştir.
TCK Madde 125
(1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden (...) (1) veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir.
(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.
(3) Hakaret suçunun;
a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle,
İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.
(4) (Değişik: 29/6/2005 – 5377/15 md.) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.
(5) (Değişik: 29/6/2005 – 5377/15 md.) Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.
Hakaret suçu, onur şeref ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat etme veya sövme suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldırma olarak tanımlanmıştır. İsnat ve sövmek, suçu oluşturan seçimlik hareketlerden her biridir. İsnat, somut bir eylem ya da somut bir olgu içermelidir. Bir fiil ya da olgu isnadından anlaşılması gereken mağdura yer, zaman ve mekan belirtilerek yapılan hakarettir. Sövme, somut bir eylem ya da olgu içermeyen, soyut bir değer yargısını ifade eden sözler sarf edilmesidir. Bunların mutlaka kişinin onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek niteliğe sahip olması gerekir.
Mağdurun belirlenmesi konusunda, Türk Ceza Kanunu madde 126 gereği, hakaret suçunun işlenmesinde mağdurun ismi açıkça belirtilmemiş veya üstü kapalı geçiştirilmiş olsa bile, mağdurun şahsına yönelik bulunduğunu duraksatmayacak bir durum varsa, hem ismi belirtilmiş hem de hakaret suçunun unsurlarının oluştuğu varsayılır. Doğrudan isim söylenmemesine rağmen kimin kastedildiği açık olan iletiler için çok önemli bir hükümdür.
SOSYAL MEDYA YOLUYLA HAKARET SUÇU NASIL İŞLENİR?
Hakaret suçu kişilerin yüzüne karşı (huzurda) gerçekleştirilebileceği gibi gıyaplarında (yoklukta) da işlenebilir. Maddenin ikinci fıkrasından anlaşıldığı üzere, mağdura gönderilen SMS, e-posta ve benzeri iletilerle ve telefon kullanılarak ya da chat yapılması sırasında yapılan hakaret, huzurda hakaret olarak değerlendirilir. Kanundaki düzenleme, sosyal medyada hakaretin gerçek yaşamdaki hakaretle aynı hukuki sonucu vermesini sağlamıştır.
Sosyal medyadan hakaret fiili; kişinin kendi hesabından yayınladığı bir iletiyle gerçekleştirilebilir. Mağdurun profiline gönderilen bir ileti, mesaj veya yorum yapmak suretiyle de işlenebilir.
E-mail (e-posta),
Whatsapp/Telegram mesajları, Whatsapp/Telegram gruplarına gönderilen mesajlar,
Cep telefonuyla SMS,
Telefon konuşmaları,
Instagram, Twitter, Facebook vb. sosyal medya hesaplarından DM (Direct Message) yoluyla mesajlaşma.
İnternet üzerinden hakaret suçunu teşkil eden fiiller, sözle işlenebileceği gibi yorum, yazı, şekil ve görüntü ile de işlenebilir.
Hakaret suçu, mağdurun olmadığı bir ortamda veya mağdurun doğrudan vakıf olamayacağı bir şekilde işlenmesi halinde, gıyapta (yoklukta) hakaretten söz edilir. Gıyapta hakaretin cezalandırılabilmesi için, mağdurun gıyabında en az üç kişiyle ihtilat ederek, yani en az toplu veya dağınık üç kişi muhatap alınarak hakaretin yapılması şart olarak aranmıştır. İhtilatın sözle gerçekleştirilmesi zorunlu değildir. Herhangi bir iletişim aracıyla (SMS, e-mail) en az üç kişiye ulaştırılmış olması suçun oluşması için yeterlidir. Bu bakımdan sosyal medya hesapları ve internet üzerinden gıyapta hakaret suçunun meydana gelmesi de olanaklıdır. Hesabı gizli olan ve en az 3 takipçisi olan kişilerin takipçilerinden biri olmayan başka bir kişi hakkında hakarette bulunması ve en az 3 takipçisinin de bu hakareti sosyal medya üzerinden görmeleri durumunda gıyapta hakaret suçu meydana gelir . Huzurda ve gıyapta hakaret ayrımını örneklemek gerekirse ; Whatsapp üzerinden yapılan bir sohbet sırasında mağdur doğrudan hedef alınmışsa huzurda hakaret, mağdura hakaret içeren bir mesajın üçten fazla kişiye gönderilmesi halinde ise gıyapta hakaret olacaktır.
Hakaret suçunun alenen işlenmesi de mümkündür . Sosyal medya yoluyla hakaret suçunda bu unsura dikkat etmek gerekir çünkü suçun cezasını arttıran nitelikli halidir. Aleniyet şartının oluşabilmesi için Yargıtay tarafından belirlenen kriter, "belli olmayan ve birden fazla kişi tarafında algılanabilme imkanı bulunan" bir şekilde fiilin işlenmesidir. Yargıtay 12. Ceza Dairesi aleniyet unsuru için paylaşımın başkaları tarafından görülmesinin şart olmadığını belirtmiştir.Hakaretin belirlenemeyen sıfat ve sayıda kişi tarafından görülme, duyulma, algılanabilme olasılığının bulunması yeterlidir. Örneğin herkese açık, belirsiz sayıda kişinin erişebileceği Twitter, Instagram veya Facebook gibi bir sosyal medya hesabından başka kimseye hakaret edildiğinde sosyal medya yoluyla alenen hakaret suçu işlenmiş olacaktır.Bu durumda verilecek ceza altıda biri oranında arttırılacaktır. Eğer hakaret iki kişinin sosyal medya vasıtasıyla kendi arasında özel mesajlaşması esnasında gerçekleştiyse aleniyet unsuru gerçekleşmez, basit hakaret suçudur.
HANGİ SÖZLER HAKARET SAYILIR?
Tek tek sayılması mümkün değildir, her ifadenin somut olayın özelliklerine göre ayrıca değerlendirilmesi gerekmektedir. İfadenin onur, şeref ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte olmasına bakılmaktadır. Onur ve saygınlığı zedelemeyen yakınma, serzeniş vb ifadeler hakaret suçunu oluşturmayacaktır. Örneğin, Facebook hesabından yaptığı yorumda eleştirdiği bir kişiye ‘zibidi’ kelimesini kullanan genç için Yargıtay emsal nitelikle bir karara imza atarak, kelimenin hakaret unsuru içermediği, yorumlarda geçen diğer sözlerin de, muhatabın onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyutta olmayıp, rahatsız edici, kaba ve nezaket dışı hitap tarzı niteliğinde olduğu, dolayısıyla hakaret suçunun unsurları itibariyle oluşmadığı sonucuna ulaştı. Beddua niteliğinde sözler ise Yargıtay tarafından hakaret suçu olarak kabul edilmemektedir. İnternet üzerinden hakaret suçunu teşkil eden fiiller, sözle işlenebileceği gibi yorum, yazı, şekil ve görüntü ile de işlenebilir.
SOSYAL MEDYA VEYA İNTERNET YOLUYLA HAKARET SUÇU ŞİKAYET VE ZAMANAŞIMI SÜRESİ NEDİR?
İnternet üzerinden hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturması kural olarak şikayete bağlıdır.Hakarete uğrayan kişinin öncelikle en geç 6 ay içerisinde Cumhuriyet savcılıklarına veya kolluk kuvvetlerine( polis, jandarma vb.) şikayette bulunması gerekmektedir. Hakaret suçunda ceza yargılaması mağdurun suç duyurusu ile başlayacaktır. Şikayet üzerine savcılık soruşturma başlatır ve soruşturma sonunda yargılamaya değer deliller elde ederse iddianame hazırlayarak mahkemeye gönderir ve iddianamenin kabulü ile dava açılmış olur. Hakaret suçu nedeniyle yapılan hakaret suçu yargılamalarında görevli mahkeme asliye ceza mahkemesidir. Savcı yargılamaya yeter bir şüpheye rastlamaz ise kovuşturmaya yer olmadığına dair karar vererek dava açmaz. Delil konusu bu yüzden önemlidir.
Ancak kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturması şikayete bağlı değildir.Bu nedenle hakaret suçunun bu şekli için herhangi bir şikayet süresi sınırlaması yoktur.
SOSYAL MEDYA ÜZERİNDEN HAKARET SUÇUNUN İSPATI:
Bir tuşla hakaret içeren iletinin kaldırılabilme ihtimalinin olduğu bir mecradan bahsettiğimiz göz önünde bulundurulduğunda, zaman kaybetmeden hakaret iletisinin mümkün olan en geniş haliyle bir ekran fotoğrafının (screenshot) alınması son derece önemlidir. Gerekirse ekran video kaydı alınmalıdır. Ekran fotoğrafı önemli bir delildir ancak her durumda suçun işlendiğini ispatlamaya yetmemektedir. Bu nedenle hakaretin gerçekleştirildiği sosyal medya hesabının kim tarafından kullanıldığının belirlenmesi gerekmektedir. Belirlenirken hakaret niteliğindeki fiilin hangi bilgisayardan gerçekleştiği noktasında bilgi veren IP bilgisinin tespit edilmesi gerekmektedir.IP numarasının tespiti savcılık tarafından yapılacak inceleme ile ortaya çıkmaktadır. IP adresinin sahibi sosyal medya hesabını kendisi kullanmış olabileceği gibi, yakını veya arkadaşı gibi başka bir kimse de kullanmış olabilir, bu kişilerin ifadelerinin alınmasıyla konu netlik kazanabilecektir. Görüldüğü gibi, yukarıda bahsedilenler dışında başkaca delillere başvurulması her zaman için mümkündür.Eğer deliller usulüne uygun toplanmamışsa, sosyal medyadan hakaret eden bir kişi de mahkemede duruma uygun savunmasını yaparak davayı reddettirmesi mümkündür. Herhangi bir hak kaybının yaşanmaması adına, mağdur delillerin toplanması konusunda ilgili mercilere gerekli talepleri yapmalı ve bu süreci yakından takip etmek adına gerekli yardımları almalıdır.
SOSYAL MEDYA VEYA İNTERNET YOLUYLA HAKARET SUÇUNUN CEZASI NEDİR?
İnternet veya sosyal medya üzerinde suçun basit şeklinin işlenmesi halinde, hakaret suçunun cezası 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır. Hakaretin alenen işlenmesi halinde, hakaret suçu nedeniyle öngörülen ceza 1/6 oranında ayrıca arttırılmaktadır.Twitter, Facebook, Instagram vb. sosyal medya hesapları üzerinden hakaret edilmesi de aleniyetin gerçekleşmesine neden olur. Yukarıda bahsettiğimiz üzere, istisnai hallerde uygulama ayarlarının sınırlı sayıda kimsenin paylaşımları göreceği şekilde ayarlanması halinde aleniyet oluşmaz.
Cezayı arttıran haller Türk Ceza Kanunu m.125/3 hükmünde yer alır. Kanun düzenlemesinde hakaret suçunun kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenmiş olması; kişinin, dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerinin açıklanması, bu kanaatlerin değiştirilmesi, yayması ve mensubu bulunduğu dinin emirlerine ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı işlenmiş olması, kişinin mensup olduğu dinin kutsal saydığı değerlerine karşı işlenmesi ve alenen işlenmesi cezayı ağırlaştırıcı nedenler olarak sayılmıştır.
TCK m.125/3’de sayılan nitelikli haller suçun temel şeklinde 1 yılın altında ceza verilmemesine neden olur.
Cezayı azaltan veya kaldıran haller de bulunmaktadır. Somut fiil isnadı, ispatı mümkün eylemleri ifade eder ve ispat edildiğinde eylemi suç olmaktan çıkarır. Örneğin, “sen eşyamı çaldın” denildiğinde, bu olgu ispatlanırsa hakaret suçu oluşmaz. Fakat, daha önce işlediği bir hırsızlık suçundan sabıkalı olan kişiye, “sen hırsızsın” demek sövme biçiminde hakaret suçudur. Haksız bir fiile karşı hakaret eden failin cezasında indirim yapılır veya hiç ceza verilmez. Karşılıklı hakaret söz konusu olduğunda cezada indirim yapılabileceği gibi ceza vermekten vazgeçilebilir de. Mağdurun rızası, kanun hükmünü icra, emrin yerine getirilmesi, iddia ve savunma dokunulmazlığı, ihbar ve şikayet hakkı, haber verme hakkı, eleştirme hakkı durumları bu hallerdendir.
TAZMİNAT DAVASI AÇABİLİR MİYİM?
Hukuk davası açarak tazminat talep etme hakkı bulunmaktadır. Uygulamada hakaret çoğu zaman manevi tazminatı gerektirir.Bu nedenle hakarete maruz kalan kişi ceza davasından bağımsız olarak tazminat davası açabilir ya da isterse ceza davasını takiben bu talebini dile getirebilir.
- Sosyal medyadaki faaliyetlerin ağır sonuçlar doğurabileceğinin farkında olmak her zaman için çok önemlidir. Eğer sosyal medya paylaşımlarıyla hakarete uğradığınızı veya hakaretle suçlandığınızı düşünüyorsanız, hiç vakit kaybetmeden yasal danışmanlık almalısınız.
Sosyal medya veya internet yoluyla hakarete ilişkin olarak yazımıza yorum yapabilir, bizimle buradan (0224-211 77 11) iletişime geçebilirsiniz, sohbet kutumuza mesajınızı bırakabilirsiniz.